Nhưng bây giờ tôi già rồi và nghỉ hay không là tùy tuổi tác. Và tôi đố bạn kể cho tôi nghe còn tám giờ nữa bạn bạn làm được những việc gì. Kiên tâm thì không khi nào thất bại.
Nếu một người đứng trên bờ hồ tắm và hỏi bạn: "Tôi phải bắt đầu nhảy ra sao đây?" thì chắc chắn bạn đáp: "Cứ nhảy đi, bình tĩnh mà nhảy". Đối với kẻ nào khác thì như vậy có thể hơi hữu ích, còn đối với mình quả là không hợp". Bạn lại cứ nằm xuống, thiêm thiếp triền miên giấc ngủ mà bạn gọi là cuộc sống của bạn đi.
Chính bạn là người tôi muốn khuyên đấy. Thái độ ấy hoàn toàn vô lý và có hại vì ông đã coi trọng một khoảng thời gian mà ông trông cho mau hết. Chẳng hạn khu vực âm nhạc (2).
Tôi đọc năm tờ nhật báo Anh, hai tờ Pháp và vô số tuần báo, tạp chí. Nhưng mới đầu nên gắng sức in ít như vậy thôi. Đọc sách một cách nghiêm túc thì không đọc tiểu thuyết, nên bạn nào quyết định tu thân và luyện trí mà lại bỏ ra cặm cụi một giờ rưỡi trong ba buổi tối mỗi tuần để đọc trọn những tiểu thuyết của Charles Dickens (Tiểu thuyết gia Anh thế kỷ 19) thì nên thay đổi chương trình đi.
Nếu người ta bảo bạn chỉ chỉ tên những nhạc cụ dùng trong khúc đầu bản hòa tấu C thấp thì chắc bạn chỉ không được. Bạn cho điều đó là tự nhiên phải không? Vậy thì tại sao bạn lại ngạc nhiên khi tôi bảo rằng mỗi ngày trung bình bỏ ra một giờ luyên trí, sẽ làm cho óc bạn hoạt động hăng hái lên luôn luôn? Bạn phải dùng thời gian đó để tạo sức khoẻ, lạc thú, tiền bạc, danh vọng và tu luyện tâm hồn.
Có thời giờ thì bạn có thể kiếm ra được tiền bạc - thường là như vậy. Điều đó rất dễ chịu và làm cho ta bình tĩnh, yên vui. Bạn lại đã hăng hái khen bản đó với một cô - bạn biết tôi nói ai rồi chứ? Và bạn còn có thể tuyên bố rằng bản đó của Beethoven và "mùi rất mực" nữa.
Tôi cho chính nhờ thấu hiểu chân lý ấy mà tôi khác con heo nằm vũng bùn kia. Chính bà nhà bảo bạn rằng bạn xanh còn bạn thì bảo bà nhà là bạn mệt. Thế này thì khó chịu thật.
Ông thức dậy lúc 9 giờ, điểm tâm từ 9 giờ 7 phút đến 9 giờ 9 phút rưỡi rồi khoá cửa ra đi. Bạn thử theo đi, bạn sẽ thấy phương pháp ấy chữa được phân nửa những bệnh trong đời, nhất là bệnh ưu tư - cái bệnh khốn khổ, có thể tránh được và có thể làm cho ta mắc cỡ. Và cái giọng hoàn toàn chán chường trong lời than thở đó cho ta hình dung một bi kịch không ngờ và vô lý trong gia đình ấy.
Đáng lẽ tôi chỉ cho bạn thì xin bạn chỉ lại cho tôi. Không yêu văn chương không phải là một tội, cũng không phải là dấu hiệu của sự ngu dốt. Dùng thời gian đó cho hợp lý, cho hiệu quả là vấn đề khẩn cấp nhất.
Chính bạn là người tôi muốn khuyên đấy. Sau cùng, khi lựa công việc đầu để làm trong giờ rưỡi buổi tối bạn chỉ nên theo sở thích va xu hướng của bạn thôi. Bảo rằng trí óc bạn không thể tập trung vào một tư tưởng là không có căn cứ.